Nazwy podobne do Kraków • Wawel: Kraków-Wola Justowska ·
Kraków-Gródek ·
a mek Wawel był siedzibą książęcą i królewską oraz centrum politycznym państwa polskiego od XI do XVI wieku. Wzniesiony został na lewym brzegu Wisły na południe od lokowanego miasta. Wzgórze wawelskie położone wśród łąk zalewanych wodami Wisły i Rudawy znakomicie nadawało się na obronną siedzibę. Wschodnia część wzgórza nieco wyższa została zabudowana najwcześniej, ale drewniano-ziemne umocnieniami objęły całe wzgórze. Najstarszą budowlą jest tu rotunda NMP, na południowy-zachód od niej w 1968 roku odkryto relikty kościół mniej więcej z tego samego co rotunda okresu. Pierwsza wawelska katedra powstała w połowie XI wieku na północ od rotundy, nosiła wezwanie św. Gereona. Rotundę
można oglądać na wystawie "Wawel zaginiony", mury znajdują ce się w podziemiach obecnych budynków sprawiają niesamowite wrażenie.
W tym okresie znajdował się też na wzgórzu kwadratowy budynek, obecnie miejsce to znajduje się w północno-zachodnim rogu wewnętrznego dziedzińca.
W 1087 roku rozpoczęto w północnej części wzgórza wznosić drugą katedrę zwaną Hermanowską. Prawdopodobnie w tym okresie wzniesiono też salę o 24 słupach. We wschodnim skraju wzgórza znalazł się podobno również murowany gródek z wieżą. Na pozostałej części wzgórza znajdowały się luźne drewniane zabudowania osadnicze. Istniał tam również drewniany gródek zniszczony przez Tatarów w 1241 roku. Usytuowany był w okolicy dzisiejszej wieży Złodziejskiej. Po najeździe Tatarów Konrad Mazowiecki wzniósł umocnienia łączące katedrę z rotundą wydzielając z otwartego dotychczas obszernego dziedzińca wschodnią część. Na miejscu tych umocnień w końcu XIII wieku wzniesiono istniejący we fragmentach do dziś mur obronny.
W latach 1250-1258 rozbudowę umocnień rozpoczętą przez Konrada kontynuował Bolesław Wstydliwy. Wzniósł murowane umocnienia w północno-wschodniej części wzgórza.
W 1306 roku pożar strawił część zabudowań, podczas odbudowy wzniesiono przy południowym murze kurtynowym jednotraktowy budynek, który stał się nową siedzibą władcy. Przy dotychczasowej wieży obronnej w północno-wschodnim obszarze wzgórza stanęła wieża mieszkalna zwana Łokietkową. W 1320 roku na murach romańskiej katedry Władysław Łokietek wzniósł nową gotycką. Zachodnia część wzgórza ugruntowała się jako siedziba duchownych po wzniesieniu tu za Kazimierza Wielkiego dwóch nowych
|
Widok Wawelu i kościoła Św. Idziego na litografii Henryka Waltera, 'Album widoków Krakowa', Kraków 1865 |
|
kościołów - Św. Jerzego w 1346 roku i Św. Michała w roku 1355 - oraz budynków mieszkalnych duchowieństwa.
Dostęp atakujących do murów był znacznie utrudniony przez strome zbocza, bowiem tak długi obwód wałów został wzmocniony zaledwie trzema wieżami. Od strony Wisły - Złodziejska, na wschodzie - Duńska, a od północy stanęła wieża zwana potem Zygmuntowską. Po przekazaniu kapitule została włączona do budynków katedry i przystosowana do pełnienia roli dzwonnicy.
W 1394 roku Władysław Jagiełło podwyższył mury obwodowe. Jego również inicjatywą jest wzniesienie Kurzej Nogi. Pierwotnie ganek ciągnął się dalej aż do wieży o funkcji prawdopodobnie latrynowej. Sama Kurza Noga pełniła funkcje mieszkalne. W tym okresie umocniono wjazd od zamku wznosząc wieże i przedbramie.
Dwie najwyższe wieże Wawelu wzniósł Kazimierz Jagiellończyk. Wieża Sandomierska stanęła w 1462 roku w narożniku południowo-zachodnim wzgórza, a wieża Senatorska na północny wschód od Sandomierskiej - we wschodniej części południowego muru obronnego. Obie mają podobny kształt. Wzniesione na kwadratowej podstawie wyżej
|
Zamek na Wawelu na litografii Maksymiliana Fajansa według rysunku Alojzego Misierowicza z 1858 roku |
|
mają zaokrąglone rogi. Ponieważ nie były zbyt dobrze zaprojektowane pod względem obronnym na ówczesne czasy mur południowy wzmocniono dodatkowo baszta Szlachecką oraz w XVI wieku dobudowano dwie kolejne baszty - Panieńska oraz Tęczyńską. Z baszt tych pozostały jedynie relikty fundamentów więc nie można wnioskować z tego ich wyglądu.
Od 1502 roku za panowania Zygmunta Starego średniowieczną rezydencję poczęto przebudowywać na nową renesansową. Z tego czasu pochodzi obecny wygląd zamku. Trzy skrzydła mieszkalne otoczyły wewnętrzny dziedziniec ozdobiony trzykondygnacjowymi krużgankami. Prowadzono również prace nad umocnieniem fortyfikacji. Znacznych zmian w fortyfikacjach zamek doczekał się jednak dopiero za Władysława IV w 1644-1646 roku. Umocnienia ziemne powstały od strony południowej, a przy bramie wjazdowej zbudowana została wieloboczna basteja. Zamek w tym stanie zastały wojska szwedzkie podczas oblężenia Krakowa.
W latach 1790-1794 wprowadzono duże zmiany w systemie fortyfikacji wznosząc od strony Wisły murowane bastiony z nasypami ziemnymi poniżej średniowiecznych murów zamkowych. Po utracie niepodległości Kraków znalazł się w granicach austriackich. Rozbudowa umocnień przez
|
Staloryt Emilie Rouargue, Eglise cathédrale prés le Château royal á Krakovie, Leonard Chodźko: La Pologne historique... t.1, Paris 1835-1836 |
|
zaborcę niestety wią zała się z wyburzeniem wielu dotychczasowych murów. Zmiana zamku na koszary prowadziła do dalszej dewastacji. Zniszczono wówczas wiele wnętrz zamkowych.
Odbudowa została przeprowadzona w latach 1906-1939 pod kierownictwem Andrzeja Szyszko-Bohusza, podczas niej zdołano znacznie pogłębić wiedzę o dawnych dziejach wzgórza i zabudowań podczas badań archeologicznych. W czasie drugiej wojny światowej zamek znów poważnie ucierpiał. Do roku 1964 udało się go jednak odrestaurować. W zamku umieszczono muzeum oraz siedzibę Państwowych Zbiorów Sztuki, opiekują cych się również kilkoma innymi zabytkami i zamkami. |